16 Mart 1988 sabahında yaşanan Halepçe Katliamı’nda, Saddam Hüseyin yönetimindeki Irak ordusu, Kürt güçlerin kontrolüne geçen Halepçe kasabasını hem savaş uçaklarıyla hem de topçu birlikleriyle vurdu.
Bunun üzerine Halepçe’deki Kürt savaşçılar ve kasabadaki erkeklerin büyük bölümü çevredeki dağlara çekilirken geride çocuk, kadın ve yaşlılar kaldı.
Peki, Halepçe Katliamı nedir? Halepçe’de ne oldu?
HALEPÇE KATLİAMI NEDİR?
16 Mart 1988 günü zehirli gaz bombalarını taşıyan 8 adet Rus yapımı MİG 23 savaş uçağı, Saddam’ın emriyle Irak’taki Halepçe kasabasına saldırı düzenlemiştir. 5000’den fazla insanın hayatını kaybettiği bu saldırıda, binlerce kişi yaralanmıştır.
Halepçe Katliamı, İran-Irak Savaşı esnasında 1986-1988 yılları arasında Saddam Hüseyin tarafından Irak’ın kuzeyinde El-Enfal adı ile Kürtlere yönelik başlatılan operasyonun adıdır.
12 Mart 1986’da başlayıp 7 Haziran 1989’da sona eren Enfal Soykırımı sürecinde 182 bin Kürt katledildi. 4500 köy ve 30 ilçe yerlebir edilirken okullar, camiler, kiliseler, ibadethaneler yıkıldı.
Olay, cuma günü meydana geldiği için Kanlı Cuma olarak da bilinen zehirli gaz saldırısı, soykırım olarak kabul edilmiştir. BM kayıtlarına göre, ağırlıklı olarak çocuk, yaşlı ve kadın olan 6357 kişi, üç saat süren zehirli gaz bombardımanının ardından zehirlenerek ya da yanarak hayatını kaybetmiştir. 14 bin 765 kişi de ağır yaralanmıştır.
Saldırıın üstünden uzun zaman geçse de Halepçe kasabası civarında yaşayan birçok insanda çeşitli hastalıklar meydana gelmiş ve yapılan doğumlar sağlıklı neticelenememiştir.
HALEPÇE KATLİAMI NİÇİN YAPILDI?
Saddam Hüseyin ve “Kimyasal Ali” lakaplı kuzeni Ali Hasan el Macid, İran-Irak savaşının son safhalarında İran askerlerini sevinçle karşılayan Halepçe halkına ders vermek istemiş ve Saddam’ın emriyle Irak hava kuvvetleri Halepçe’de değişik kimyasal silahlar kullanmıştır.
Kullanılan gazlar arasında; VX, Sarin ve Tabun gibi sinir gazları ve Birinci Dünya Savaşı’ndan kalma ”hardal gazı” bulunmaktadır. Kullanılan bombalardan bazıları bugün Halepçe’de bir müzede sergilenmektedir.
ELMA KOKUSU İLE GELEN KATLİAM
Halepçe Katliamı sırasında Irak savaş uçakları, İran sınırına yaklaşık 11 kilometre uzaklıktaki Halepçe’ye beş saat boyunca zehirli gaz bombaları yağdırmıştır. O anlara şahit olanlar, kente düşen bombaların içindeki “elma kokulu” gazların birkaç dakika içerisinde tüm kente yayılmaya başladığını ve çocukların kokuya doğru koştuğunu söylemiştir.
HALEPÇE KATLİAMININ SONUÇLARI
2002 yılında yayımlanan bir makaleye göre, Halepçe’de özürlü doğum oranının Hiroşima ve Nagasaki’ye kıyasla 4-5 katı olduğuna dikkat çekilmiştir.
Katliamdan sonra, 19 Ağustos 1988 tarihinde Irak ve İran arasında ateşkes anlaşması imzalanmış ve Irak ordusu ateşkesten 5 gün sonra kimyasal gazla saldırdığı Halepçe’yi geri almıştır.
Olay yerine ilk varan Sınır Tanımayan Doktorlar ekibi, katliam sırasında hardal gazı kullanıldığını teyit etmiş ve Belçikalı ve Hollandalı doktorlardan oluşan bu ekip, kullanılan zehirler arasında siyanürün de olabileceğini bildirmiştir.
SADDAM HÜSEYİN’E İDAM KARARI
Irak’ta 2003 yılında devrilen Saddam Hüseyin, Kürtlere karşı yürüttüğü Enfal Hareketi kapsamında 180 bin kişinin ölümünden sorumlu tutularak yargılanmıştır.
Ancak başka bir hükümden aldığı idam cezasıyla 5 Kasım 2006 tarihinde asılan Hüseyin, ölümünün ardından ise Kürtlere karşı “soykırım” uygulamaktan yargılandığı davada suçlu bulunmuştur.
HALEPÇE KATLİAMI SOYKIRIM OLARAK KABUL EDİLDİ
Irak Yüksek Ceza Mahkemesi, Halepçe Katliamı’nı 1 Mart 2010 tarihinde soykırım eylemi olarak tanımıştır. Bu saldırı, bazı ülkelerde parlamentolar tarafından insanlığa karşı işlenmiş bir suç olarak tanımlanıp kınanmıştır.
TÜRKİYE’YE 500 BİN KİŞİ SIĞINDI
Saddam Hüseyin’in “Kimyasal Ali” lakaplı kuzeni Ali Hasan el Mecid ise 2010 yılında, aralarında Halepçe Katliamı’nın da bulunduğu zehirli gaz saldırılarının emrini vermekten idam edilmiştir.
Halepçe’ye düzenlenen kimyasal saldırı sonrası bölgeden kaçan ve Türkiye’ye sığınan 500 bin sığınmacıların çoğu, Diyarbakır, Muş ve Mardin’de kurulan kamplara yerleştirilmiştir.
